اربعین 1357، تهران (3)

روزنامه اطلاعات از حضور آیت الله سید محمود طالقانی در تظاهرات امروز خبر داد و نوشت در حدود ساعت یک بعد از ظهر مینی بوس حامل آیت الله طالقانی به یک کیلومتری میدان آزادی رسید و چون ازدحام جمعیت زیاد بود، مینی بوس حامل آیت الله طالقانی در مسیر راهپیمایی توقف کرد و در همین هنگام قطع نامه راهپیمایی قرائت شد. (1)

شمس الدین امیر علایی نیز در خاطرات خود می گوید:
«من صبح زود بعضی از دوستان هم فکردم را دعوت کردم که به منزل من بیایند که به همراه هم به خانه آیت الله طالقانی برویم. ده نفر از یارانم از جمله آذر، رفیعی، دژکام و... آمدند و با هم رفتیم خانه آیت الله طالقانی.

دکتر کریم سنجابی نیز آنجا بود. ما تا میدان فردوسی پیاده رفتیم و در آنجا دو دستگاه مینی بوس بود که یکی از آنها را دکتر سنجابی و آیت الله طالقانی سوار شدند و مینی بوس دیگری نیز الباقی را سوار کرد. ما همه شاد بودیم چون آخر عمر سلطنت نزدیک بود.» (2)

ارتش نیز در گزارشی نوشت: «در ساعت 12 مورخه 1357/10/29 ابتدای جمعیت راهپیمایان میدان شهیاد و انتهای آن میدان شهناز بوده است.

تراکم جمعیت بیشتر در نقاطع شاهرضا و گرگان بوده است و آیت الله طالقانی، شیخ حسن کافی و چند روحانی دیگر در چهارراه کالج در میان چند جمعیت بوده و شعارهای مضره می دادند.»(3)

روزنامه کیهان نیز نوشت: «دکتر کریم سنجابی رهبر جبهه ملی در حالی که کلاهی پوستی به سر داشت، در نزدیکی چهارراه پهلوی در میان تظاهرکنندگان در حال حرکت بود و به ابراز احساسات شدید مردم پاسخ داد.» (4)

احمد صدر حاج سید جوادی در خاطرات خود درباره راهپیمایی اربعین می نویسد:«ساعت 12 به سمت میدان 24 اسفند حرکت کردیم.

در خیابان سی متری چون وضو داشتیم نماز خواندیم و از میدان تا نزدیک مسجد امام زمان (عج) پیاده رفتیم و از آن مسجد در ساعت 1:30 بعد از ظهر، قطع نامه راهپیمایی خوانده شد و تجمع مردم به حدی بود که ما قادر به رفتن تا میدان (شهیاد) نشدیم.

از همان جا برگشتیم و بالاخره ساعت 4 عصر به منزل رسیدیم. امروز راهپیمایی از نظر جمعیت به مراتب بیشتر و باشکوه تر از روزهای تاسوعا و عاشورا بود ولی از نظر شور و هیجان مردم به پای آن روزها نمی رسید.

گفتند که شاید به خاطر اینکه شاه رفته و مقداری از خواسته مردم انجام شده این طور بوده است.» (5)

در حالی که نظامیان در مسیر راهپیمایی مردم قرار نداشتند اما مأموران مخفی فرمانداری نظامی تهران و حومه و پلیس تهران و ارتش در گوشه و کنار خیابان ها حضور داشتند و از تظاهرات مردم تهران گزارش تهیه می کردند.

در گزارش فرمانداری نظامی تهران و حومه که به امضای سرلشکر رضا ناجی رسیده آمده است:

بازخوانی اربعین حسینی و دعوت احزاب برای نظاهرات
به مناسبت اربعین حسینی و دعوت احزاب، تظاهرات آرامی از صبح روز جاری به شرح زیر در تهران انجام گردید.
الف- برابر گزارش پلیس و بی سیم رابط:
(1) در ساعت 9:10 حدود بیست هزار نفر از میدان ژاله به طرف شاهرضا در حرکت بودند و شعارهای ضد آمریکایی می دادند.
(2) در ساعت 9:10 حدود سی هزار نفر از سی متری به طرف میدان 24 اسفند در حرکت بودند و شعارهای اسلامی می دادند.

(3) در ساعت 9:20 حدود هشت هزار نفر از ره آهن به طرف 24 اسفند در حرکت بودند.
(4) در ساعت 9:30 حدود هشت هزار نفر از خیابان گرگان به طرف شاهرضا در حرکت بودند و شعار جمهوری اسلامی می دادند.
(5) در ساعت 9:30 تعداد کثیری از مردم شهر ری با کامیون به طرف تهران در حرکت بودند.

(6) در ساعت 9:41 حدود سه هزار نفر از قلهک به طرف جنوب در حرکت بودند و شعارهای اسلامی می دادند.
(7) در ساعت 9:50 تعداد ده هزار نفر از زیر پل سید خندان به طرف شاهرضا در حرکت بودند.
(8) در ساعت 10:00 حدود ده هزار نفر از کارکنان [صنعت] نفت و تلویزیون از میدان ولیعهد به طرف شاهرضا در حرکت بودند.
(9) در ساعت 10:00 حدود پنجاه هزار نفر از گرگان به شاهرضا در حرکت بودند و شعارهای ضد ملی می دادند.

(10) در ساعت 10:00 حدود 150 هزار نفر در خیابان سی متری، پنج هزار نفر در خیابان نواب، دو هزار نفر در خیابان شوش، دو هزار نفر درخیابان سلسبیل، ده هزار نفر در خیابان امامزاده حسن، بیست هزار نفر در سه راه آذری، هزار نفر 16 متری امیری، دو هزار نفر در خیابان قزوین، بیست هزار نفر در خیابان شاه آباد، 2500 نفر در خیابان اقبال و پنج هزار نفر در خیابان باباییان با دادن شعارهای اسلامی و طرفداری از خمینی به طرف شاهرضا در حرکت بودند.

(11) در ساعت 11:00 کلیه تظاهرکنندگان از خیابانهای فرعی به شاهرضا رسیده بودند و از میدان شهناز تا میدان شهیاد مملو از جمعیت بود و در میدان شهیاد در ساعت 11:00 حدود یکصد هزار نفر تجمع نموده بودند. در میان تظاهرکنندگان دسته هایی به استعداد هزار تا دو هزار زن به طور مجزا دیده می شد و احتمالا تعدادی مرد با لباس زنانه در وسط آنها نیز بودند.

(12) در ساعت 11:00 حدود پنج هزار نفر از میدان قزوین به چهارراه لشکر با پرچم سفید در حرکت بودند و شعارهای کمونیستی می دادند.
(13) در ساعت 11:00 حدود سه هزار نفر از مهرآباد (قنبرآباد) به طرف میدان شهیاد در حرکت بودند و شعارهای کمونیستی می دادند.

(14) در ساعت 10:25 عده ای حدود پنج هزار نفر در خیابان میدان خراسان با در دست داشتن عکس اعلی حضرت تظاهرات نمودند.
(15) در ساعت 11:00 حدود ده هزار نفر از قریه فشم با دویست دستگاه اتومبیل به طرف گلندوک حرکت نمودند.
(16) در ساعت 10:00 حدود سه هزار نفر از زیباشهر به طرف میدان شهیاد حرکت نمودند.

(17) در ساعت 12:00 طالقانی در میدان شهیاد سخنرانی و اظهار نمود چون احتمال خطر از طرف عده ای موجود است متفرق گردید و به دنبال سخنرانی نامبرده تظاهرکنندگان به آرامی متفرق گردیدند. در این تظاهرات هیچ گونه رویداد و درگیری بین تظاهرکنندگان ایجاد نگردیده است.

(18) در ساعت 11:25 هنگام عبور تظاهرکنندگان از جلوی منزل سرهنگ بازنشسته نامور در خیابان 21 آذر به منزل او حمله که نامبرده مجبور به تیراندازی هوایی می گردد.»(6)


بازخوانی گزارش رئیس پلیس تهران سرلشکر مولوی
گزارش رئیس پلیس تهران سرلشکر مولوی، نیز به امضای (از طرف ) سرتیپ ساعت ساز تهیه شد.
این گزارش که تحت عنوان «گزارش نوبه ای اطلاعاتی شماره 132 قرارگاه صادرکننده ستاد عملیاتی پلیس تهران (رکن 2 اطلاعات)» منتشر شد به حوادث روز اربعین از ساعت 7 تا 18 پرداخته شده است.

در بخشی از این گزارش آمده است:
«از ساعت 8:00 روز 57/10/29 به تدریج گروههای مختلف از عناصر افراطی مذهبی، دانشجویان، دانش آموزان، معلمین، کارگران، کارکنان ادارات و سازمانها و شرکت های دولتی، کسبه و بازاریها در نقاط مختلف شهر برابر برنامه تنظیمی که در جراید نیز منتشر گردید .

 از جمله بازار، 45 متری سیدخندان، میدان کندی، میدان شهناز، میدان گمرک، میدان شاه، میدان خراسان، پیچ شمیران، باغ فردوس، قلهک، میدان ونک، دو راهی یوسف آباد، فلکه دوم تهران پارس، سی متری، میدان راه آهن و بعد به تدریج به سمت خیابان شاهرضا، میدان 24 اسفند و خیابان آیزنهاور حرکت نموده و از ساعت 9:00 اولین دسته های آنان از جلو قرارگاه شماره 2 پلیس تهران در طول خیابان شاهرضا به سمت میدان شهیاد شروع به راهپیمایی و تظاهرات نمودند.»(7)

در بخش دیگری از این گزارش آمده است که تظاهرکنندگان به وسیله تعدادی مینی بوس و خودرو و سواری و غیره حمایت می شدند که این وسایل مجهز به بلندگو بودند و سرنشینان آنها شعارهای ضد رژیم داده و مشتهای گره کرده نشان می دادند.

مردم پس از رسیدن به میدان شهیاد حدود ساعت 12 پس از اذان، نماز خواندند و سپس چند نفر سخنرانی کردند و قطع نامه راهپیمایی خوانده شد. (8)

ارتش نیز گزارش کوتاهی از تحولات امروز تهران تهیه کرد. در بخشهایی از این گزارش آمده بود:

«در ساعت 9:25 دقیقه 1357/10/29 جمعیت انبوهی از خیابان گرگان به طرف شاهرضا در حرکت بوده و شعارهای جمهوری اسلامی، آزادی، کابینه بختیار یک توطئه است، مرگ بر کد 66 [شاه] می دادند.

ساعت 13/5 دقیقه 1357/10/29 تعدادی در حدود دو هزار نفر در خیابان تهران نو نزدیک پمپ بنزین به دادن شعار ضد ملی مشغول و سربازان و پرسنل فرمانداری نظامی نیز با آنها در شعار دادن همکاری نمودند.» (9)

در تظاهرات امروز مردم شعارهای مختلف به همراه سرود سر دادند و با خود پلاکاردهایی با مضامین مختلف حمل کردند که بیشتر آنها جنبه اسلامی و انقلابی داشت.

بازخوانی شعارها، پلاکارها و سرودها ی اربعین 1357
برخی از این شعارها، پلاکارها و سرودها بدین شرح بود:
• تا خون در رگ ماست، خمینی رهبر ماست.
• حزب فقط حزب الله، رهبر فقط روح الله.

• وای به روزی که مسلح شویم، در صدد خون برادر شویم.
• نظام شاهنشاهی، عامل هر فساد است.

• جمهوری اسلامی، مظهر عدل و داد است.
• فرموده خمینی، برچیدن یزید است.

• کابینه بختیار، یک حیله جدید است.
• ما پیرو قرآنیم، سلطنت نمی خواهیم.
• در طلوع آزادی، جای شهدا خالی است.

• من برای نجات اسلام و ایران به ارتش دست برادری می دهم. (امام خمینی)
• آمریکاست که وکلا را بی واسطه و با واسطه بر ملت ایران تحمیل می کند.(امام خمینی)
• شورای انقلاب اسلامی، تحت لوای رهبر نامی، خمینی روح الله، سبط رسول الله، بنا به رأی ملت مظلوم، شورای سلطنت بود محکوم، تا رفع ظلم از ما، الله یا الله.

• کارگر، کارگر، کارگر، ای کارگر، ما با هم متحد می شویم تا برکنیم ریشه استثمار. درود، درود، درود، درود بر خمینی.
• اتحاد، اتحاد، اتحاد ای ملت ما با هم متحد می شویم تا برکنیم ریشه استعمار، درود، درود، درود، درود بر خمینی.
• ما همه سرباز توایم خمینی، گوش به فرمان توایم خمینی.

• خمینی، خمینی، تو وارث حسینی. (10)
• سنن، تشیع، پیوندتان خدایی است.
• روحانی، محصل، دانشجو، پیوندتان مبارک.
• تا استقرار جمهوری اسلامی به مبارزه ادامه می دهیم. (پلاکارد فارسی و انگلیسی)
• تا دفع هر ستمگر نهضت ادامه دارد، حتی اگر شب و روز بر ما گلوله بارد.
• برادر شهیدم، شهادتت مبارک.
• نصر من الله و فتح قریب.
• الله اکبر، لا اله الا الله.

• گلوله، مسلسل جواب ضد خلق است.
• مزدور آمریکایی، اخراج باید گردد.
• در طلوع آزادی، جای شهدا خالی.
• تنها ره سعادت، ایمان، جهاد، شهادت.
• اتحاد، اتحاد، ضرورت انقلاب.
• نظام شاهنشاهی نابود باید گردد.
• فلسطین، ویتنام، متحد خلق ما.
• تفرقه، تفرقه، سلاح دشمن ماست.

• نابود باد صهیونیسم.
• کارگر، دانشجو، روحانی پیوندتان مبارک.
• خمینی، خمینی، خدا نگهدار تو- بمیرد، بمیرد، دشمن خونخوار تو.
• استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی.
• اساس این شورا [سلطنت]، بر ضد الله است.
• ایران کشور ماست، خمینی رهبر ماست.
• کشته شدگان راه حق، راه حسین رفته اند – ماندگان شهر ما لبیک به زینب گفته اند.

• این است شعار ملی، خدا، قرآن، خمینی. (11)
• سکوت هر مسلمان / خیانت است به قرآن.
• ای شهید می آیم به سویت / بهشت موعود در پیش رویت.
• مادر ندیده خیر تو الله اکبر/ پدر نشسته سوگ تو الله اکبر.

• دکتر علی شریعتی معلم شهید ما / جان به کَفَش نهاده بود الا الا چه همتی / آغاز بیداری ضد استعماری / زنده باد نام او نام او یاد او.
• حزب ما حزب خدا / رهبر ما روح خدا.
• خمینی روح خدا / مظهر اسماء خدا.
• باید شود حکومت اسلامی/ به جای حکومت نظامی.
• به امر خمینی رهبر حسینی / گلوله ها بیایید به جسم ما ببارید.
• به مرد حق شهادت افتخار است / سکوت، سازش، ظلم، ننگ و عار است.
• مرگ بر امپریالیسم / سر نگون باد استبداد.
• مبارزه تا استقرار حکومت اسلامی.

• تو ای انسان، نه تنها آزادی که هر آنچه را که خواهی بیندیشی و نه تنها آزادی که هر آنچه را که خواهی بیان کنی، بلکه جامعه اسلامی ابزار ارائه تفکر و اندیشه را در اختیار تو می گذارد.
• رسیدن به یک جامعه عادل و آزاد زمینه ای است برای حرکت انسان به سمت خدا گونگی.

• سکوت در مقابل ستمکاران اعانت به ستم کاران است.
• در حکومت اسلامی، حاکمیت اسلامی فقط از آن الله است.

• در حکومت اسلامی هرگاه ضعفا در هر نقطه جهان استمداد کنند بر شما مسلمانان مانند نماز واجب است که ایشان را یاری کنید.
• در حکومت اسلامی، امرا حق ندارند تعهدات و همکاری جز با مردم و دول حامی مستضعفین داشته باشند.

• برزگر مردم ایران زمین / رهبر انقلاب مستضعفین، خمینی است. (12)
• مرگ بر کارتر.
• بعد از شاه نوبت آمریکاست.
• استبداد رفت، امپریالیسم باقی است.
• یهودی، مسلمان، پیوندتان مبارک.
• سلام بر چریکهای مجاهد و فدایی خلق.

• تزکیه، تشکل، جنگ مسلحانه. (13)
• بیداری سیاسی حافظ انقلاب است.
• دانشگاه سنگر آزادی است.
• درود بر خمینی مجاهد – سلام بر فدایی، درود بر مجاهد.

• درود بر خمینی مبارز. (14)
• ما در این رفراندوم حکومت بختیار را غیر قانونی دانسته و خواستار حکومت اسلامی هستیم.
• در این شرایط هر نوع توطئه بر ضد مردم را بی اثر می کنیم.
• درود بر شهدای ره آزادی خلق.
• درود بر مجاهد کبیر، آیت الله طالقانی.

• 28 مرداد را فراموش نکنیم.
• ای مسلمان و ای اقلیت محترم، از احتکار بپرهیز.
• ایران از آخرین نقاطی است در جهان که امپریالیسم در آن خواهد جنگید و باید آرزو کرد ایران گور امپریالیسم باشد. (رضا رضایی).
• تا استقرار جمهوری اسلامی به مبارزه ادامه می دهیم.
• شهیدان قلب تاریخ اند.
• سید جمال الدین اسدآبادی مرد همیشه زنده تاریخ.
• خون شهیدان ما امتداد خون شهیدان کربلاست (امام خمینی).(15)

• یکتا ابرمرد دین مظهر اسماء الله / مجاهد راه حق خمینی روح الله.
• ضامن اجرای حق خون شهداست / مظهری از نهضت کرب و بلاست.
• اربعین حسینی است / پیروزی از خمینی است.
• طلیعه حسینی است/ پیروزی از خمینی است.

• طلیعه پیروزی روز اربعین است / ملت مسلم ما پیروزی آفرین است / نعضتش حسینی است / رهبرش خمینی است / مرگ بر شاه.
• منطق مسلمان، برادران چنین است / پیروزی مسلمین بر این جهان یقین است / نهضتش حسینی است / رهبرش خمینی است / مرگ بر شاه.
• به دست آمریکا و اسرائیل / شورای سلطنت شده تشکیل / اساس این شورا بر ضد الله است/ نقشه دیگر از توطئه شاه است.
• شورای انقلاب اسلامی / تحت لوای رهبر نامی / خمینی روح الله / سبط رسول الله.
• بنابر رأی ملت مظلوم / شورای سلطنت بود محکوم / کن رفع ظلم از ما / الله یا الله.

• ملت ایران اعضای شورای سلطنت را نمی پذیرد.(16)
• آمریکا استعمارگر است.
• کلیه زندانیان سیاسی باید آزاد شوند.
• صدای حق با گلوله خاموش نمی شود.
• زنده باد جمهوری اسلامی.
• کثیف ترین نوع حکومت، سلطنتی است.
• زنده باد مجاهدین راه خلق.
• ای شهید حق آییم به سویت.
• مرگ بر شاه، شاه فراری شده.
• ارتش حسینی شده، رهبر خمینی شده.
• سرنگون باد حکومت فساد، به دست بت شکن.(17)

• درود بر استاد نجات اللهی.
• مبارزه تا پیروزی ادامه دارد.
• تا آخرین نقس برای محو هر گونه استعمار و برقراری حکومت توحید مبارزه خواهیم کرد.
• شورای انقلاب اسلامی، ایجاد حکومت اسلامی شعار ماست.
• زنده و جاوید باد راه شهیدان حق.

• هر نوع سازشکاری از نظر ملت محکوم است.
• به وکلای غیر قانونی مجلس اخطار می شود از رفتن به مجلس خودداری کنند.
• ملت ایران چپاولگران داخلی را محاکمه و مجازات خواهند کرد.

• دولت کنونی که منصوب شاه مخلوع و مجلسین غیر قانونی می باشد مورد تأیید ملت نخواهد بود.
• کارگران و دهقانان دست در دست مجاهدین.
• خاموش کردن صدای حق طلبانه با گلوله غیر ممکن است.

• درود ما به خواهران مسلمان انقلابی که در زیر شکنجه های شاه به قتل رسیده اند.
• تا پیروزی نهایی همبستگی خود را با ملت اعلام می داریم. (کارکنان شرکت آب و برق).
• عدالت اجتماعی استقرار حکومت قانونی و آزادی خواست کارگران برق تهران است.
• نهضت محترم نشان داد که خمینی راه و کشتی نجات انسانها است.

• ایدئولوژی اسلامی سازمان مجاهدین خلق دارای نگرش توحیدی است. ضد ظلم، ضد استعمار و مدافع محروم ترین طبقات است.
• شهید قلب تاریخ است / شاه ننگ تاریخ است.

• پیروز باد نهضت مسلمانان در ایران علیه امپریالیسم، در افغانستان علیه کمونیسم، در فلسطین علیه صهیونیسم.
• حکومت اسلامی ضامن احیای فرهنگ انسانی است.
• درود بر تختی شهید قهرمان ملی ایران.

• [عکس امام خمینی در وسط و این کلمات در اطراف آن ] مجاهدت، آزادی، عدالت، امانت، عبادت، مروت، محبت و فداکاری.
• ما تنها خواستار حکومت اسلامی هستیم و بس (کارکنان شرکت مخابرات ).

• 28 مرداد دیگر تکرار نخواهد شد.
• دانشگاه سنگر آزادی است.
• کشتار مردم بی دفاع جنایب بین المللی است.

• همکاری با دولت غاصب کنونی به هر شکل و به هر نحوی شرعاً حرام و قانوناً جرم است.
• جواب ما به طاغوت این است: «نه».
• رفتن شاه آغاز دیگری است برای انقلاب.

• حسین این عصر و زمان خمینی است / بزرگ رهبر جهان خمینی است / اگر داری به سر شور حسینی / اطاعت کن تو فرمان خمینی.
• نه شاه می خواهیم نه بختیار / خمینی صاحب اختیار.

• به همت خمینی / شاه تو را می کشیم. (18)
• به کوری چشم شاه(19) / ارتش برادر ماست / ارتش تو بی گناهی/ آلت دست شاهی.
• ما شاه نمی خواهیم / ما پیرو قرآنیم / سرنگون می کنیم رژیم پهلوی را / برقرار می کنیم حکومت ملی را.

• زیر بار ستم نمی کنیم زندگی / جان فدا می کنیم در ره آزادگی / سرنگون می کنیم سلطنت پهلوی / مرگ بر شاه، مرگ بر شاه.
• ای شاه خائن آواره گشتی / خاک وطن را ویرانه کردی / کشتی جوانان وطن الله اکبر / کردی هزاران در کفن الله اکبر.(20)

نتیجه:
در بازخوانی اربعین 1357 در تهران انقلابی از حضور همه ی اقشار جامعه با شعارها، پلاکارها و سرودها ی متفاوت به صورت خودجوش این نکته را برای انقلابیون در صحنه و  آیندگان به ارمغان می آورد که انقلاب اربعینی ایران متعلق به گروه خاصی نیست.

زیرا همه با هم در پیروزی انقلاب ایران از ابتدا انقلاب  تا پیروزی مشارکت داشته اند.حکومتی که برگرفته شده است از  طبقات پایین اجتماع از نظر امام, در تعابیر و واژه هایى از قبیل:

مستضعفین, محرومین, کارگرها, کارمندان, ضعفا, فقرا, عشایر, مستمندان, کشاورزان, زارعین, زاغه نشینها, چادرنشینها.امت مستضعف, طبقه فقیر, مستضعفین جهان, طبقه محروم, مردم محروم, گودنشینان, حاشیه نشینها, روستائیان, جنوب شهریها, پایین شهریها, کوخ نشینان, گرسنه ها, مظلومین, ملت مظلوم, بیچاره,مردم بیچاره, آواره ها, پا برهنه ها, ستمدیدگان, طبقه سوم, توده هاى ستم کشیده, کپرنشینان, سر و پا برهنه ها, بى خانمانها, خان گزیده ها, شهید دادگان و...بیان شده است.
 

پی‌نوشت‌ها:

1- اطلاعات، شم 15764، 1357/10/30، ص 8.
2- امیرعلایی، شمس الدین، در راه انقلاب و دشواری های مأموریت من در فرانسه، تهران، کتابفروشی دهخدا، 1363، ص 54.
3- سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، گزارش زمستان 57، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 1372، ص 165.
4- کیهان، شمـ 10617، 1357/10/30، ص 3.
5- خاطرات صدر انقلاب: یادداشتهای احمد صدر حاج سید جوادی (از 9 دی 1357 تا 30 بهمن 1357)، پژوهش و ویرایش، سید مسعود رضوی، تهران، نشر شهید سعید محبی، 1387، ص 71-70.
6- مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، جلد 24، (1357/10/20 -1357/11/5)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1386، صص 181-179.
7- همان، ص 182.
8- همان، صص 185-184.
9- سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، گزارش زمستان 57، تهران، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 1372، ص165.
10- اطلاعات، شمـ 15764، 1357/10/30، ص8.
11- کیهان، شمـ 10617، 1357/10/30، ص 3.
12- جوان، شمـ 8، 1357/11/16، صص15-13.
13- آیندگان، شمـ 3268، 1357/10/30، صص1-3.
14- تهران مصور، شمـ 3، 1357/11/6، ص6.
15- امیرعلایی، شمس الدین، در راه انقلاب و دشواری های مأموریت من در فرانسه، تهران، کتابفروشی دهخدا، 1363، ص 63.
16- همگام با شعارهای انقلاب اسلامی ایران، صص 37-35.
17- مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 24، (1357/10/20-1357/11/5)، تهران مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1386، ص 181.
18- در اصل سند به جای شاه آمده است. 66 در اسناد ساواک به شاه کد 66 اختصاص یافته بود.
19- در اصل به جای شاه نقطه چین گذاشته شده بود.
20- مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 24، (1357/10/20-1357/11/5)، تهران مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1386، صص185-183.

منبع:
فصلنامه مطالعات تاریخی شماره 26